AFYONKARAHİSAR'da 6'ncı sınıf öğrencisi Arda Derici (11), geçmişte kullanılan tel dolaplardan esinlenerek soğuk havalarda buzdolaplarının enerji tasarrufu sağlamasına yönelik proje geliştirdi. Çevreci ve ekonomik proje sayesinde buzdolabı, yaklaşık 66 saatte 1 kilovat, yani 60 kuruşluk tüketimle tasarruf sağlıyor. Afyonkarahisar Dumlupınar Bilim ve Sanat Merkezi 6'ncı sınıf öğrencisi Arda Derici, danışman öğretmeni Yakup Saban ile 'Çevreye Duyarlı Doğal Soğutma Sistemi (ÇEVDOS) geliştirdi. Enerji tasarrufunun ele alındığı proje, buzdolabının tükettiği enerjiyi minimuma indiriyor. Proje kapsamında balkona içi antifrizli sıvı dolu tank yerleştiriliyor. Tanktaki sıvı, kışın havanın doğal sıcaklığıyla soğuyor. Buzdolabı için istenen soğukluğa ulaştığında buzdolabının kendi sistemi kapanıyor ve otomatik olarak 'ÇEVDOS' sistemi devreye giriyor. Tanktaki soğuk sıvı, buzdolabı içindeki tesisatta dolaşmaya başlıyor ve buzdolabını ÇEVDOS soğutuyor. Dış ortam ısındığında ise buzdolabının kendi sistemi yine otomatik olarak devreye giriyor. Bu çalışmayla buzdolabının mevcut sisteminde değişiklik yapılmıyor. Sadece ekstra bir tesisat döşeniyor. 'GEÇMİŞİ VE GÜNÜMÜZÜ BİRLEŞTİRDİ' Öğretmen Yakup Saban, "Projenin ortaya çıkış noktası Afyonkarahisar gibi soğuk illerde kış aylarında evimizi zor şartlarda ve yüksek maliyetlerde ısıtırken, aynı zamanda dışarısı o kadar soğuk olmasına rağmen enerji ve para harcayarak buzdolaplarını soğutmaya gayret ediyoruz. Öğrencimiz, böyle bir problem tespit etti. Bu problem durumunun çözümü noktasında da çeşitli araştırmalara başladı. Bu araştırmalar kapsamında çevresindeki herkesle görüştü, literatür inceledi ve birçok çalışma yaptı. Araştırmaları esnasında eskiden kullanılan tel dolapları öğrencimiz öğrenmiş. Bu tel dolapları, evimizin en gizli ve serin noktasında tutardık. Motorsuz araçlardı ve elektrik sarfiyatı bulunmazdı. Bu tel dolaplardan hareketle geçmişin ve günümüzün olumlu yönlerini birleştirerek ÇEVDOS adını verdiği sistemi tasarladı" dedi. '66 SAATTE 1 KİLOVAT ENERJİ HARCIYOR' ÇEVDOS sisteminin çalışma şeklini anlatan Yakup Saban, bu sistemin 66 saatte 1 kilovat enerji harcadığını vurguladı. Saban, "Sistemde balkonda bir tank bulunduruyor öğrencimiz. Bu tankın içerisinde sıvı bulunmakta, bu soğuk sıvı buzdolabı için istenilen düzeye geldiği durumda buzdolabının sistemi kapanıyor ve ÇEVDOS çalışmaya başlıyor. Bu sistemle öğrencimizin hesaplarına göre aylık ortalama 20 TL'nin üzerinde enerji harcayan bir buzdolabı ÇEVDOS sisteminde gerçek boyutlarda 15 ile 20 vat ortalama tüketime sahip bir elektrikli devirdaim motoruyla döndürülebilirse, bu da yaklaşık 66 saatte 1 kilovat elektrik tüketimine, yani 60 kuruşluk bir tüketime karşılık geliyor. Öğrencimiz farklı şeyler yaparak bunu düşürmeye çalışıyor. Mesela 'güneş pili kullanarak projeyi geliştirebilir miyim?' dedi. Bunun test aşamalarını yapıyor. Bununla beraber gerçek boyutlarda bir buzdolabından, ailesinden ve özellikle bazı firmaların teknik ekiplerinden destek aldık. Gerçek boyutlarda bir buzdolabında bu projeyi gerçekleştirme noktasında tasarımlarımızı sürdürüyoruz" diye konuştu. 'ÖNEMLİ ARAŞTIRMALAR YAPTIM' Arda Derici de projeyi yapma gerekçesini şöyle anlattı: "Soğuk kış günlerinde hem evin içini ısıtmak, hem de buzdolabını soğutmak için enerjiye bir maliyet harcıyoruz. Ben de bunu azaltmak için böyle bir proje düşündüm. Bu projeye başlamadan önce kendime hangi cihaz üzerinde çalışmak gerektiğini sordum ve bunun üzerine bir araştırma yaptım. Araştırmam sonucunda evlerde kullandığımız enerjinin üçte birini buzdolabının harcadığını gördüm. Bu buzdolabına nasıl bir devre ekleyerek daha tasarruflu bir alet yapabilirim diye düşündüm. Önüme gelen çoğu kişiye sordum. Danışman öğretmenim şöyle bir şey söyledi; 'Biz eskiden evlerimiz sobalıyken soğuk havalarda buzdolabının içini kapağını açarak soğutuyorduk. Yani buzdolabının kapağını açık bırakıyorduk' demişti. Ben de buradan yola çıkarak böyle bir proje yaptım." 'BAZI GAZLARIN SALIMI DA AZALIYOR' Proje çalışmasına 8 ay önce başladıklarını söyleyen Derici, projeyi geliştirmeyi düşündüğünü ve daha uzun vadeli hale getirebileceğini belirtti. Projenin nasıl çalıştığını uygulamalı anlatan Derici, "Projede içerinin sıcaklığını ölçen bir derece var. Aslında bu içinde olması gerekiyor. Ben göstermek için buraya koydum. Dış ortamı ölçen bir tank var ve bunun da tankın içinde olması gerekiyor. Tankın içinde bir sıvı var ve bu sıvı dışarının soğuğunu kullanarak soğuyacak. Dışarının sıcaklığı daha arttığında buzdolabı için soğuk olduğunda buzdolabı kendisi çalışacak. Dışarısı daha soğuk ve buzdolabının içi sıcak olduğunda benim yaptığım sistem çalışacak. Böylelikle 66 saatte 1 kilovat, yani 60 kuruş harcıyor. Buzdolabının kendi sistemi çalışırsa, bundan daha fazla maliyetle buzdolabı çalışıyor. Ben de bunu düşük maliyete indirmiş oldum. Ayrıca buzdolabı içerisinde bulunan bazı gazların salımı azalıyor ve böylece daha iyi bir tasarruf yapmış oluyoruz" dedi. FOTOĞRAFLI